Het kabinet heeft een nieuwe aanpak van het coronavirus: iedereen heeft een verantwoordelijkheid om het virus in toom te houden. In juni kondigde het kabinet aan dat het op de sectoren vertrouwt om besmettingen op de werkvloer te voorkomen. Bedrijven weten immers het beste welke preventieve maatregelen en interventies in de praktijk werken. De afgelopen tijd hebben veel sectoren sectorplannen en maatregelenladders opgesteld. Met name de sectoren die tijdens eerdere coronagolven te maken hebben gehad met sluiting of beperkende maatregelen. Deze coronaplannen verschillen onderling qua opzet en inhoud.
Sectorplannen en maatregelenladders gepubliceerd
In sectorplannen beschrijft de sectoren met welke maatregelen zij het beste kunnen werken in verschillende fases van de coronapandemie. Sectoren en branches hebben voor het maken van de plannen gebruik gemaakt van de eigen best practices en ervaringen met corona.
Het uitgangspunt bij het nemen van eventuele maatregelen zijn de maatregelenladders. Deze maatregelenladders moeten houvast bieden als er maatregelen nodig zijn. Dit zijn stappen van licht naar zwaar die men in de praktijk kan nemen om een opleving van het virus te remmen en om te voorkomen dat een sector de deuren moet sluiten. Deze Corona maatregelenladders zijn onlangs gepubliceerd.
Vrijwillige en juridisch afdwingbare maatregelen
In de plannen is een onderscheid gemaakt tussen preventiemaatregelen en (juridisch-afdwingbare) interventiemaatregelen. Onder preventiemaatregelen verstaan we maatregelen die sectoren vrijwillig kunnen nemen om de kans op verspreiding van het virus te verkleinen. Denk bijvoorbeeld aan het uitdragen van de basisadviezen, het inzetten van looproutes en het gebruik van kuch- en spatschermen. Interventiemaatregelen zijn maatregelen die worden ingezet om onderlinge contacten tussen personen veiliger te maken of te verminderen. De overheid voert daarbij duidelijk de regie. Sectoren geven in hun plannen aan welke niet-juridisch afdwingbare maatregelen zij zelf kunnen treffen en welke juridisch-afdwingbare interventiemaatregelen voor hen het beste werkbaar zijn, mocht dit nodig zijn. Het gaat daarbij vaak om de anderhalve meter normen of een alternatief daarvoor.
In een aantal sectorplannen zijn maatregelen voorgesteld die het kabinet niet kan overnemen, en welke om die reden ook geen onderdeel zijn van de maatregelenladders. Het gaat dan bijvoorbeeld om een vaccinatieplicht voor werknemers, of een quarantaineplicht voor klanten en personeel. Daar waar de sectorplannen maatregelen bevatten die het kabinet niet over wil nemen is dit aan de betreffende sectoren toegelicht.
Hoe zit het met thuiswerken?
Thuiswerken komt terug in verschillende sectorplannen. Doordat werknemers nu al veel vaker thuiswerken is het uitgangspunt bij een nieuwe opleving heel anders dan bij de eerste golf. Aan de hand van de ernst van de virussituatie kan het kabinet in de interventiefase besluiten hybride werken aan te vullen met een dringend advies om, al dan niet gedeeltelijk, thuis te werken. De eerste gradatie van het thuiswerkadvies is daarbij: “blijf thuiswerken als het kan, en ga naar kantoor voor maximaal de helft van de werktijd.” Als de ernst van de virussituatie verder toeneemt kan er ook een volledig thuiswerkadvies volgen: “werk thuis, tenzij dat echt niet kan.” Het kabinet zal echter niet zomaar een dergelijk advies geven, vanwege de negatieve sociale en psychologische impact van volledig thuiswerken.
Naleving en handhaving van de maatregelen
Wie zorgt ervoor dat de maatregelen van de sectorplannen worden nageleefd en gehandhaafd? Op de maatregelen die binnen de sectoren zijn afgesproken zien sectoren en ondernemers zelf toe met controle en handhaving. Bij een heftige opleving van het virus kan de overheid zwaardere interventiemaatregelen opleggen.
De RI&E: een veilige werkomgeving voor werknemers
De sectorplannen en maatregelenladders richten zich voornamelijk op de maatregelen die sectoren kunnen treffen in hun eigen sector om open te blijven voor klanten, gasten en publiek. Maar er moet ook een veilige en gezonde werkomgeving zijn voor werknemers. Goede arbozorg is dus extra belangrijk. Juist in tijden van personeelskrapte moeten we uitval door besmettingen voorkomen. Werkgevers hebben op basis van de Arbowet een zorgplicht om afspraken op het gebied van arbeidsomstandigheden te vertalen naar de RI&E. In dit kader zijn werkgevers verplicht arbeidsrisico’s voor werknemers te inventariseren en te beheersen.
Andere omstandigheden? Pas de RI&E aan
De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert of werkgevers en werknemers zich houden aan arboregels, zoals de aanwezigheid van een actuele RI&E. Maar bij verandering van omstandigheden moet ook de RI&E worden aangepast. Het is van belang dat in de RI&E ook staat hoe een organisatie het risico op besmetting met corona op de werkvloer beheerst. In de sectorplannen ligt de focus op klanten, gasten en publiek. Maar vergeet de werknemers dus niet. Daarom moeten bedrijven de sectorplannen vertalen naar hun RI&E en plan van Aanpak op basis van de arbeidshygiënische strategie, zo benadrukt het kabinet nog eens.
Coronamodule RI&E
Om dit eenvoudiger te maken voor bedrijven heeft het Steunpunt RI&E een coronamodule ontwikkeld die brancheorganisaties kunnen gebruiken bij het maken en actueel houden van een branche RI&E. Ook de instrumenten die door het Steunpunt RI&E zelf worden aangeboden zijn aangepast. Voor kleinere bedrijven, die niet aangesloten zijn bij een branche, is er de Route naar RI&E.
Tips om in organisaties het risico op besmetting nog meer te beheersen zijn: het aanwijzen van een 'corona-verantwoordelijke' en het optimaal benutten van de rol van de bedrijfsarts.
Meer weten?
- De sectorplannen staan op de website van VNO NCW
- Maatregelenladders voor sectorale aanpak COVID-19
