Allereerst: wat is een generatie? Een generatie is een cohort leeftijdsgenoten die opgroeien in een tijdsperiode met bepaalde economische, sociale en culturele invloeden (Rudolph e.a., 2021). Met name de invloeden in de leeftijdsfase 14 tot 18 jaar zijn sterk bepalend: denk maar eens aan muziek. De muziek die je in je puberteit luisterde is waarschijnlijk nog steeds je favoriete muziek.
In de literatuur gebruikt men verschillende indelingen voor generaties. Die verschillen betreffen zowel het aantal generaties, vier of vijf, als de begin- en einddata (zie de tabel).
Vijf generaties tegelijk op de werkvloer
Waarom zijn generaties en hun verschillen nu actueel? Waar we eerst vroegpensioen kenden, moeten we nu langer doorwerken. Waar we eerst zagen dat men lang studeerde, is dit nu beperkt tot maximaal zes jaar (en daarna ‘een leven lang leren’). Kortom: mensen komen eerder op de arbeidsmarkt en gaan later weg.
Daardoor hebben we nu te maken met vijf generaties op de werkvloer. Voor de thema’s duurzame inzetbaarheid en vergrijzing hebben arboprofessionals al veel aandacht. Ons idee is dat de arboprofessional juist goede toegevoegde waarde kan leveren rond de thema’s persoonlijke ontwikkeling, leidinggeven en samenwerken. Maar eerst de cijfers.
Top 5-sectoren arbeidsongeval met verzuim
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn in 2021 196.000 werknemers van 15-75 jaar slachtoffer geweest van een of meerdere ongevallen tijdens het werk. Bij 100.000 van hen leidde dit tot verzuim van minimaal een dag. Daarbij is het goed om te weten dat het CBS ook psychische overbelasting tot een arbeidsongeval rekent als de oorzaak ervan in het werk ligt.
In welke sectoren werken de getroffenen en zien we hierin een generatie-effect? Op één staat de sector transport en logistiek: 2,8 procent van de werknemers daar was in 2021 slachtoffer van een ongeval met verzuim. Ook de techniek en agrarische sector scoren hoog met 2,5 respectievelijk 2,2 procent. De top 5 wordt aangevuld met dienstverlenende beroepen (1,8%) en zorg en welzijn (1,4%). Personen met een beroep in de ICT rapporteerden in 2021 het minst vaak een ongeval met verzuim (0,4%).
Onderscheid in generaties in deze top 5-sectoren
Opvallend is dat generatie Z ruim vertegenwoordigd is, met 43 procent, in de sector met de meeste arbeidsongevallen. Ook in de dienstverlenende beroepen werken relatief veel generatie Z-jongeren (30%). 55-plussers zijn het meest aanwezig in de agrarische sector (27%). De grafiek hieronder geeft het leeftijdsaandeel weer in de top 5-sectoren met arbeidsongevallen met verzuim.
Overigens komt de bouwsector als geheel niet in deze top 5 voor. Maar enkele beroepen in de bouw horen wel tot de top 10 van beroepen met de meeste arbeidsongevallen met verzuim: timmerlieden en elektriciens/elektronicamonteurs.
Wat zijn nu de kenmerken van werk waarin ongevallen met verzuim significant vaker voorkomen dan gemiddeld? Volgens het CBS zijn dat: fysiek en/of emotioneel zwaar werk, lawaaierige werkomgeving, ongewenst gedrag zoals pesten of intimidatie en een geringere autonomie. En daarnaast: werken in ploegendiensten, werken met gevaarlijke stoffen en een ervaren gebrek aan sociale steun van collega’s en leidinggevenden.
Extra aandacht voor 55-plussers raadzaam
Dit zijn bekende risico’s, waar arboprofessionals al aandacht voor hebben en ook moeten houden, over alle generaties heen. Daarnaast is extra aandacht voor 55-plussers raadzaam. Uit een CBS-analyse over de jaren 2014-2021 blijkt namelijk dat juist deze groep meer kans heeft op een arbeidsongeval met verzuim dan 15- tot 55-jarigen. Dit staat los van sector, beroep en werkkenmerken.
Twee bedrijven in de transport en logistiek, Nabuurs en Cornelissen, hielpen ons om deze cijfers toe te lichten. Volgens hen hebben veel bedrijfsongevallen te maken met onoplettendheden, met even afgeleid of niet scherp zijn. Denk daarbij aan over de voet van een collega rijden met een (hef)truck, zich verstappen bij de laadklep, een deur die dichtwaait. Beide bedrijven zagen hierin geen onderscheid in generaties.
Over generaties heen-oplossingen, 3 voorbeelden
In deze drie bedrijven werken jong en oud samen aan oplossingen die beide groepen werknemers ten goede komen.
ITB Climate: digitale skills + vakkennis
Bij ITB Climate in Boxmeer viel een oudere werknemer enkele malen achter elkaar en telkens voor korte tijd uit met fysieke klachten. Bij doorvragen bleek dat zijn werk eigenlijk te zwaar voor hem werd. Om duurzame inzetbaar te blijven waren dus (deels) andere taken nodig.
Bij het bedrijf zou een nieuw ERP-pakket geïnstalleerd worden. ERP staat voor Enterprise Resource Planning, een computerprogramma waarmee men bedrijfsprocessen over de hele breedte standaardiseert en automatiseert. Het vullen van dit systeem vanuit vakkennis was een passende taak voor de oudere werknemer.
Probleem: de oudere werknemers miste de digitale skills. Oplossing: hij kon de klus samen met een jonge werknemer doen die wel de digitale skills maar niet de vakkennis had. Samen hebben zij in een recordtijd gezorgd voor een succesvolle implementatie van het systeem.
Cornelissen: lichter werk voor jong en oud
Cornelissen in Nijmegen heeft het vitaliteitsbeleid ‘Gezond tot aan je pensioen’. In dit kader organiseert het bedrijf zogenoemde multi-generatie bijeenkomsten voor chauffeurs. Hieruit kwam een innovatief idee voort om rolcontainers eenvoudiger te kunnen verwerken. Eenvoudiger, en daarmee minder zwaar voor de chauffeurs.
Dit idee is gepitcht aan de directie. Die maakte daarop middelen vrij en stelde haar netwerk ter beschikking. Het idee wordt nu professioneel uitgewerkt. Door met meerdere generaties te sparren over het idee van één chauffeur, komt er straks een oplossing waarvan iedereen profiteert, jong en oud.
Kuijpers: over de kloof heen
Bij Koninklijke Kuijpers richtten enkele medewerkers in 2015 een werkgroep ‘Generatie Y’ op. Aanleiding: het vermoeden van een generatiekloof. Doel: de behoeftes en wensen van alle generaties inventariseren. De trekkers van deze werkgroep, zelf Generatie Y, kregen steun van een MT-lid uit Generatie X. Onderzoek in het veld leverde een top 10 aan wensen op.
Na een kosten-batenanalyse zijn onder meer deze zaken ingevoerd:
- Buddysysteem: reverse mentoring van oudere vakmannen en jonge leerling-monteurs.
- Plaats- en tijdonafhankelijk werken, inclusief ruimte voor privéactiviteiten onder werktijd. Daar zijn wel ‘spelregels’ aan verbonden, zoals werktijden altijd in overleg met klant en leidinggevende en gebruik van VPN (beveiligde netwerkverbinding).
- Openbare salarisschalen en secundaire arbeidsvoorwaarden.
- Kennissessies waarin oud en jong van elkaar leren over nieuwe technieken. Lassen, bijvoorbeeld. En nieuwe werkmiddelen, zoals een iPad.
Overigens bleek de kloof uiteindelijk niet per se een generatiekloof. Want hoewel veel Generatie Y’ers bijvoorbeeld graag hybride wilden werken, waren er ook generatiegenoten die dit juist niet wilden. En mensen uit andere generaties die dit weer wel zagen zitten. Het project is begin 2021 overgedragen aan HRM.
Arboprofessional, zet in op samenwerking oud-jong
Hoewel we van HR-professionals horen dat het lijkt alsof Generatie Y en Generatie Z zich sneller ziekmelden, vinden wij hier geen aanwijzingen voor. De aandacht moet juist uitgaan naar 55-plussers. En dat heeft niet met generatie, maar met leeftijd en belastbaarheid te maken.
Wat kun je daar als arboprofessional aan bijdragen? Zoek actief met werkgevers naar mogelijkheden om jong en oud op wederkerigheid te laten samenwerken. We hebben in dit artikel slechts enkele voorbeelden gegeven van zo’n samenwerking tussen generaties, maar er zijn er legio.
Vanuit de kenmerken van elke generatie is ons advies om de sterke kanten van generaties in te zetten om duurzame inzetbaarheid verder vorm te geven. Door werkgevers proactief te ondersteunen, denkend vanuit die generatie-sterkten, geef je als arboprofessional echt toegevoegde waarde. Want voorlopig houden we die vijf generaties nog.
Dit artikel is mede gebaseerd op interviews met Bouwend Nederland (Yvonne van Zijl), Cornelissen in Nijmegen (Maria Libregts), ITB Climate in Boxmeer (Dave Sikkink), Koninklijke Kuijpers in ‘s-Hertogenbosch (Maarten Didden en Rick van Lith) en Nabuurs in Haps (Henny Dings).
Literatuur
- Arbeidsmarktinzicht.nl. Grafieken werkenden naar beroep en leeftijd, op basis van brondata van het CBS, enquête beroepsbevolking, EBB).
- Bontekoning, AC. Generaties in organisaties, 2007. Proefschrift Tilburg University, uitgever Ridderprint, Ridderkerk.
- Sociaal psycholoog & generatie-expert | Aart Bontekoning.
- Lange, M de & Enthoven, T. Ziekteverzuim in de bouw, 2021. Economisch Instituut voor de Bouw EIB, november 2022.
- Pleijers, A & Thor, J van. Arbeidsongevallen en beroep, Centraal Bureau voor de Statistiek CBS, publicatiedatum: 18-1-2023.
- Rudolph, CW, Rauvola, RS, Costanze, DP, Zacher H. Generations and generational differences: debunking myths in organizational science and practice and paving new paths forward, Journal of Business and Psychology (2021) 36: 945–967.
