In de Kamerbrief van 28 januari 2025 legt minister Van Hijum (SZW) in 20 pagina's uit wat de uitwerking van het OCTAS-rapport aan inzichten heeft opgeleverd. En welke stappen het kabinet wil nemen om het WIA-stelsel te verbeteren. De brief bevat geen concrete besluiten, maar schetst een aantal denkrichtingen om verder te onderzoeken. De minister wil eerst de politieke en maatschappelijke discussie voeren over hervorming van het arbeidsongeschiktheidsstelsel.
Voorgestelde maatregelen van het kabinet
Het kabinet erkent de urgentie om het WIA-stelsel te vereenvoudigen en heeft een groot aantal mogelijke maatregelen geïdentificeerd. Minister Van Hijum schrijft daarbij ook: "De urgentie om knelpunten op te lossen is groot, maar er zijn geen eenvoudige ingrepen waarmee dat kan."
Maatregelen op korte termijn (deze kabinetsperiode)
De minister benoemt 2 denkrichtingen voor de korte termijn. Hierbij focust de brief vooral op de eerste OCTAS-variant: verbetering van het huidige stelsel.
1. Onderzoeken ondersteuning 35-minners: Hoe is de positie te verbeteren van de 35-minners (mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt zijn en daardoor nu geen recht hebben op een WIA-uitkering).
2. Vereenvoudigen van uitkeringsregimes: Het terugbrengen van de huidige 4 regimes naar 2 binnen de WIA. Dit moet de transparantie en begrijpelijkheid van het stelsel vergroten. Daarnaast moet dit zorgen voor een minder tijdrovende claimbeoordeling.
- Afschaffen van de WGA-vervolguitkering: Dit voorkomt plotselinge inkomensdalingen voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten en maakt het uitkeringsregime eenvoudiger.
- Afschaffen van de IVA-uitkering: Dit verlaagt de complexiteit en stimuleert participatie, maar vermindert de zekerheid voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten.
Maatregelen op lange termijn
Hiervoor kijkt de minister in zijn brief naar een aantal ideeën uit de tweede en derde OCTAS-varianten. Die richten zich respectievelijk op een focus op re-integratie en één gelijke basisregeling voor alle werknemers en zelfstandigen.
- Focus op duurzame inzetbaarheid: Een integraal beleid dat zich richt op wat mensen nog wél kunnen. Dit versterkt de re-integratie doordat mensen sneller begeleiding krijgen bij het vinden van passend werk, zonder eerst door een langdurig beoordelingsproces te hoeven gaan.
- Gelijke rechten en plichten voor iedereen: Een integraal beleid waarin arbeidsongeschiktheidsregelingen voor verschillende groepen werkenden min of meer gelijk worden getrokken. Voor vaste werknemers, flexwerknemers en zelfstandigen.
Maatregelen voor het verdere traject
Andere zaken die de brief aanstipt voor het verdere proces:
- Vergroten van uitlegbaarheid: Zorgen dat de mensen die van het stelsel afhankelijk zijn, begrijpen hoe het stelsel werkt en wat dit voor hen betekent.
- Betrekken van belanghebbenden: Actief overleg plegen met sociale partners, ervaringsdeskundigen en andere belanghebbenden over de voorgestelde maatregelen. Dit moet zorgen voor effectieve maatregelen die door werkenden en werkgevers gewaardeerd worden.
- Inzicht bieden in kosten: De structurele kosten in kaart brengen die voortkomen uit de voorgestelde maatregelen. Dit moet de financiële impact duidelijk maken voor de maatschappij, werkenden en werkgevers.
- Vergelijken met ILO-verdrag: Er loopt een onderzoek naar de vraag of het Nederlandse arbeidsongeschiktheidsstelsel voldoet aan internationale normen van het ILO-verdrag 121.
Gevolgen voor werkgevers
De voorgestelde vereenvoudigingen in het WIA-stelsel hebben uiteraard ook impact op werkgevers. Door de WGA-vervolguitkering en de IVA-uitkering af te schaffen worden de uitkeringslasten voor een groter deel risicoafhankelijk aan hen doorberekend. Dit werkt als stimulans om zich actiever in te zetten voor re-integratie en preventie, maar brengt ook extra kosten met zich mee. Werkgevers kunnen dit als minder rechtvaardig ervaren, vooral bij werknemers met beperkte re-integratiekansen. Het kabinet onderzoekt daarom maatregelen om deze lasten deels te verzachten, zoals een kortere doorbelastingsperiode of een aangepaste premieopbouw.
Vervolgstappen
Minister Van Van Hijum wil vóór de zomer van 2025 een concreet voorstel doen voor maatregelen op de korte termijn, inclusief een planning van de benodigde wetgeving en de financiële consequenties.
