Chirurgische maskers of FFP2-mondmaskers. Welke moeten moet u kiezen?

Soms ontstaat spraak- en begripsverwarring. IIR-maskers worden ook wel chirurgische of medische maskers genoemd. Dat veronderstelt chirurgische precisie. Ze voldoen wanneer de drager de omgeving wil beschermen tegen eventuele besmetting door hem of haar.

Drager van het masker wordt zelf onvoldoende beschermd

Deze maskers worden door het RIVM ook voorgeschreven aan werknemers die binnen anderhalve meter moeten werken met bijvoorbeeld ziekenhuispatiënten. En dat vindt de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) risicovol. Volgens NVVK-woordvoerder Jos Putman beschermen ze de omgeving prima, maar de drager zelf onvoldoende.

Chirurgische maskers voldoen niet aan EU-regelgeving

“Bij de uitbraak van het virus in maart vorig jaar hadden we een tekort aan beschermende FFP2-mondmaskers. Medisch specialisten vonden dat de chirurgische maskers ook bescherming konden bieden. Ze refereerden onder andere naar onderzoek van de Radboud Universiteit. Daaruit kwam dat frontaal inderdaad veel werd afgevangen. Dus zou verspreiding van aerosolen ook door dit beschermingsmiddel worden opgevangen. Maar daar twijfelen wij sterk aan, mede op basis van normspecificaties en literatuuronderzoek. Daarnaast is het IIR-masker geen beschermend masker en voldoet het niet aan de EU-regelgeving voor PBM.”

Strijd met de Arbowet

Sterker, de werkgever die zijn personeel louter chirurgische maskers voorschrijft als beschermingsmiddel (PBM), handelt in strijd met de Arbowet, zo vergroot Putman de kritiek nog eens. “COVID-19 valt onder biologische agentia. Als een werknemer op basis van een RI&E de kans loopt op COVID-19, biologische agentia dus, dan moet op basis van de arbeidshygiënische strategie maatregelen getroffen te worden. Je moet dan een PBM kiezen die aan de Europese verordening 2016/425 voldoet. Een chirurgisch masker voldoet daar niet aan. Het masker valt onder de EU-verordening 2017/745 voor medische hulpmiddelen (klasse 1: zelf certificatie). Er is dus geen notified body die dat beoordeelt.”

Besmettingen buiten het ziekenhuis

Oké, de regels, maar als IIR voldoet, is er toch niks aan de hand? Dat lijkt ook het standpunt van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiënisten (NVvA). Zij zeggen dat de belangrijkste transmissie tussen virus en werknemer de druppeltransmissie is en dat er een kleine rol is weggelegd voor overdracht via aerosolen. Ademhalingsbescherming moet vooral grotere deeltjes tegenhouden, de druppels.

Remko Houba, woordvoerder van de NVVA: “Er is een nuanceverschil in welke keuze je maakt. Wij hebben gekeken naar de bescherming van de medische IIR-mondmaskers en de FFP2. Een beetje ingegeven door het advies van de World Health Organisation (WHO). Zij bevelen de chirurgische, ook wel medische mondmaskers genoemd aan. Wij dachten aanvankelijk ook dat FFP2 besmettingen beter konden voorkomen. Maar wat bleek: er zijn diverse goed uitgevoerde wetenschappelijke trials gedaan naar infecties en de bron van infecties. De meeste besmettingen vonden buiten het ziekenhuis plaats of in bijvoorbeeld de koffiekamer.”

Anderhalve meter afstand is veruit de beste bescherming

Buiten de plaats van de besmetting verwijst Houba ook naar studies die keken naar de beschermingsmiddelen. Bijvoorbeeld studies naar vergelijkbare virusinfecties als SARS en MERS. “Ook hier geen verschil tussen de medische mondmaskers en FFP2. Als de bescherming tegen infecties niet uitmaakt tussen de twee persoonlijke beschermingsmiddelen maken wij geen keuze. We kunnen het wel begrijpen als je door je hogere eigen risico-afweging voor FFP2 kiest hoor. In theorie biedt dit masker meer bescherming. Dat moet iedereen zelf weten, maar het draagcomfort van de medische maskers is veel hoger. Misschien dat mensen het masker dan minder snel afdoen. Bovendien is anderhalve meter afstand veruit de beste bescherming tegen infectie.”

Vooral mensen in de zorg lopen extra risico

De NVVK redeneert anders: juist omdat personeel een medisch mondmasker draagt, is het minder geneigd in situaties waarin geen anderhalve meter afstand kan worden gehouden van masker te wisselen. Dan loop je dus grotere kans op besmetting. “Ziekenhuizen zeggen dat specialisten de chirurgische maskers voldoende vinden beschermen. Dat doen deze maskers niet. Ze voldoen in tegenstelling tot de FFP2-maskers niet aan de eisen die vanuit de EU-norm EN 149:2001+A1:2009 gesteld worden. Zoals het beoordelen van de TIL-waarde (Totale Inwaartse Lekkage) van het masker. Omdat je met biologische agentia te maken hebt, voldoe je met het chirurgisch IIR-masker niet aan de Arbowet. En dat is geen wetenschappelijke hobby, mensen lopen extra risico, vooral in de zorg.”

Te lang doorlopen met medisch masker

Putman haalt de dagelijkse praktijk aan, waarin personeel te lang doorloopt met ondeugdelijke maskers. “Dan heb ik het niet eens over die stoffen lapjes die met huisvlijt worden gemaakt. Die bieden helemaal geen bescherming, maar ook de IIR-maskers worden te lang gedragen. Oké, het voorschrift is om ze te vervangen door een FFP2-masker als er direct contact is omdat bijvoorbeeld longen moeten worden uitgezogen. Dat is een hoogrisicohandeling met kans op aerosolvorming. Maar hoe vaak gebeurt dat? De praktijk is dat mensen veel te lang doorlopen met het type IIR-masker, ook bij hoge risico’s. Ze zijn erg druk in het ziekenhuis en dan vergeet je snel de voorschriften. Draag daarom standaard maskers die gecertificeerd zijn als beschermend masker zoals FFP2, omdat ze beter beschermen tegen biologische agentia.”

Comfort en draagvlak geven de doorslag

De arbeidshygiënisten zijn het hiermee oneens. Zij pleiten voor een goede risico-inschatting. Houba: “Als je een keer per dag op een zorgafdeling de anderhalve meter niet kan handhaven, is het verstandig om de medische maskers te dragen. Je moet dan wel een FFP2-masker opzetten als je bijvoorbeeld een longuitzuiging moet uitvoeren. Dat wordt anders als je dit tien keer per dag moet doen, maar dat is bij de meeste beroepen natuurlijk niet zo. Dan biedt het medische mondkapje evenveel bescherming als het FFP2-masker. Het comfort en het draagvlak geven dan de doorslag.”

Want wie wel eens met zo’n FFP2-masker heeft rondgelopen, weet dat ze bijzonder oncomfortabel zitten. De drager krijgt na verloop van tijd oren die op die van het olifantje Dombo lijken. Ook de NVVK bij monde van Putman erkent dit. “Door de pasvorm en de onmogelijkheid tot lekkage vanuit de zijkant zitten de maskers niet altijd even fijn, afhankelijk van de kwaliteit van het masker. Er is gelukkig een oplossing. Fabrikanten brengen ook een masker op de markt dat een combinatie is tussen FFP2 en IIR. Dat masker voldoet aan de TIL-test en de overige eisen die Europa stelt aan de normering en is comfortabeler. Dus het kent geen inwendige lekkage en beschermt jezelf én je omgeving. Bovendien is de pasvorm goed terwijl het draagcomfort er minder onder lijdt.”

Wat zeggen het RIVM en de bonden?

Het RIVM volgt vooralsnog de richtlijn van specialisten. Een woordvoerder van het instituut zegt dat zij adviseren over de kaders en dat de specialisten de details invullen. Voor verzorging van patiënten zonder voor covid-verdachte personen adviseren de specialisten zelfs geen persoonlijke beschermingsmiddelen, alleen basis-hygiënische maatregelen. Bij nauwe zorgcontacten bevelen de specialisten en dus ook het RIVM een chirurgisch masker of face-shield aan. In geval van nauwe zorgcontacten met de patiënt (langer dan 15 minuten aaneengesloten binnen 1,5 meter) kan volstaan worden met een chirurgisch masker IIR. Bij risicovolle handeling luidt het advies oogbescherming (bril of face-shield). Covid-verdachte of -bevestigde patiënten moeten worden benaderd met een chirurgisch masker IIR, schort, handschoenen en oogbescherming (bril of face-shield). Slechts bij procedures die een ‘infectieuze aerosol’ genereren wordt een FFP2-masker en oogbescherming (bril of face-shield) aanbevolen.

Het aantal documenten op de site van het RIVM groeit inmiddels ook exponentieel. Dus wie het nog eens wil nalezen: LEIDRAAD PBM SARS-COV-2 V5.pdf.

Advies van de vakbonden: draag voor de zekerheid toch FFP2-maskers

De vakbonden V&VN, CNV, NU91 raden werknemers sinds eind januari aan voor de zekerheid toch FFP2-maskers te dragen. Zij adviseren dat bij het werken met covid-patiënten of met patiënten die de verdenking op covid met zich meedragen en bij alle andere situaties waarin personeel zich onveilig voelt. Voor de overige situaties voldoet het IIR-masker, aldus de bonden.

Auteur | Ton Bennink