Cor van Duinhoven, auteur van het boek Gids voor vertrouwenspersonen, vertelt in een podcast in de serie Verhalen in Veiligheid wat een vertrouwenspersoon wel en vooral niet kan.
Mensen moeten ontspannen hun eigen verhaal kunnen doen. Dus de vertrouwenspersoon moet allereerst heel goed kunnen luisteren, mensen niet in de rede vallen, empathie hebben, geen eigen oordeel en mening geven en ook geen eigen verhaal inbrengen. Samen kijken melder en vertrouwenspersoon dan daarna hoe ze het probleem kunnen aanpakken en oplossen.
Voorkom problemen met informele oplossingen
De vertrouwenspersoon is nu natuurlijk erg in de publiciteit en voor de slachtoffers is veel aandacht. Maar het onderwerp is eigenlijk altijd voor een organisatie belangrijk. Met informele oplossingen kun je immers voorkomen dat iemand met ruzie of problemen in de Ziektewet komt, wat veel geld kost.
Ze moeten het zelf doen
Soms denken mensen dat een vertrouwenspersonen een bemiddelaar is. Maar bemiddelen is voor mediators. Als melders het probleem willen aanpakken, moeten ze dat zelf doen. Ze krijgen van de vertrouwenspersoon dan de handvatten en ideeën. Alleen in sommige gevallen gaat de vertrouwenspersoon met ze mee naar afspraken. Bijvoorbeeld als ze aangifte doen bij de politie.
Geen Excuustruus
Cor kijkt als extern vertrouwenspersoon altijd eerst heel kritisch naar het arbobeleid van een organisatie en naar klachtenprocedures. En niet te vergeten naar de voorlichting hierover. Als dat niet in orde is moet dat natuurlijk anders. En als er helemaal niks is begint hij er niet aan. "Ik ben geen excuustruus waar je alles op af kunt schuiven." Organisaties moeten dus ook veel zelf regelen en willen dat vaak graag. Daar kan de vertrouwenspersonen bij helpen. Aan het eind van het jaar maakt deze ook een jaarverslag met conclusies waar een organisatie verder mee kan.
Het zijn andere tijden
Door alles wat er gebeurd is rond #metoo en The Voice zie je wel dat organisaties serieuzer omgaan met ongewenst gedrag. Maar Cor ziet veel verschillen tussen organisaties. Er zijn bedrijven die hun medewerkers van alles aanbieden: in- en externe vertrouwenspersonen, mediators, coaches en zelfs psychologen ter ondersteuning. Maar er zijn er ook bij wie dat nogal tegenvalt.
Lastige elementen aan de functie
Vertrouwenspersonen hebben het niet altijd makkelijk. Zij moeten geen probleem-eigenaar worden en het probleem niet mee naar huis nemen. Cor ziet best veel shit voorbijkomen. Het is daarom belangrijk dat vertrouwenspersonen intervisie hebben met collega's. Als het niet goed gaat kunnen ze dan overleggen over wat ze eventueel anders kunnen doen.
Bovendien hoor je als vertrouwenspersoon altijd maar één kant van het verhaal. Hij is geen onderzoeker. Daarom is het belangrijk dat hij bij een klager wel een paar keer goed navraagt of er ook andere invalshoeven zijn waarmee hij rekening kan houden.
Soms kan een traject ook frustrerend verlopen. Als iemand echt wordt geïntimideerd kan hij klagen en van iedereen gelijk krijgen. Ook van de rechter. Maar deze kan zo'n persoon dan op verzoek van de werkgever toch ontslag verlenen omdat er sprake is van een verstoorde arbeidsrelatie. Dat kan heel teleurstellend zijn voor het slachtoffer en een zak geld helpt dan niet altijd. Maar dit zijn uitzonderingen. Vaak is er wel iets te bedenken waardoor iemand toch met plezier weer naar zijn werk gaat.
Hoe word je een goede vertrouwenspersoon?
Er is een promotieonderzoek van dr Carla Goosen die onderzoek deed naar de professionaliteit van de vertrouwenspersoon seksuele intimidatie. Mensen zouden heel veel moeten kunnen en kennen. Dat soort mensen zijn natuurlijk heel lastig te vinden. Maar ja, voor veel mensen is de vertrouwenspersoon maar een bij-functie. Dat is helemaal geen probleem, als het maar mensen zijn die vrij in de organisatie kunnen bewegen, zonder allerlei lijntjes. Dus niet een hr-manager, bedrijfsarts,directeur, jurist of OR-lid. De meeste anderen kunnen na een voorselectie prima intern vertrouwenspersoon worden, zegt Cor. Dat zijn vaak collega's die van nature al vertrouwen uitstralen en waar zij al naar toe gaan bij problemen. Het wordt lastiger als het gaat om zware zaken of intimidatie of fraude en je hebt dan niet de ervaring van iemand die dat dagelijks gewend is, zoals een externe vertrouwenspersoon.
Opleidingen vertrouwenspersoon
Cor is best tevreden over wat er in opleidingenland de laatste jaren is gebeurd. Opleidingen zijn verbeterd en kunnen worden gecertificeerd. Wel zou het heel veel helpen als het voorstel van Groen Links wordt aangenomen waarin staat dat iedere organisatie een vertrouwenspersoon moet hebben. Want onderzoek laat zien dat ongeveer 38% van de bedrijven helemaal geen vertrouwenspersoon heeft. En als hij er wel is is hij vaak niet vindbaar in de organisatie. Dus daar is nog veel ontwikkelingswerk te doen voor alle vertrouwenspersonen!
Cor van Duinhoven was in het verleden directeur P&O en manager arbozorg. Hij traint nog steeds veel vertrouwenspersonen en is al 15 jaar gecertificeerd vertrouwenspersoon. Hij schreef de Gids voor vertrouwenspersonen, een praktische handleiding. Beluister nu de podcast met Ton van Duinhoven.
