Jos Villevoye had wel antropoloog willen worden. Had hij vroeger maar geweten dat antropologie een vak is! Na een carrière als veiligheidsadviseur van Brzo-bedrijven maakte Villevoye de overstap naar het onderwijs. Hij geeft Integrale Veiligheidskunde aan de Haagse Hogeschool.
Die overstap kwam wat eerder dan gepland, vertelt hij. “Ik vond het onderwijs altijd iets voor ‘later’, voor als ik wat grijzer en wijzer zou zijn.” Lachend erachteraan: “En een docentensalaris zou kunnen lijden. Maar het was niet meer houdbaar in de chemie voor mij, ik kon me nog moeilijk identificeren met mijn klanten. Hoe open ikzelf ben, stond in schril contrast met hoe gesloten zij waren.” Hij maakte nog een uitstapje naar de bouw, maar besloot al snel op een andere manier met zijn vak bezig te gaan.
Aan jonge mensen is veel eer te behalen
“In het onderwijs kan ik mezelf zijn. Op die manier kan ik het meeste betekenen voor anderen.” En aan jonge mensen, zegt hij, is veel eer te behalen. “Een jong publiek kan soms lastig zijn, er zijn er bij die zich in hun levensfase nog af moeten zetten tegen de docent. Maar de meesten komen omdat ze dat graag willen, en zetten zich in. Het werk is een dankbare tijdsbesteding. Ik wil graag kennis overdragen. Op het hbo zijn er niet zoveel contactmomenten met studenten. Maar als die er zijn, dan merk ik: hier doe ik het voor. Omdat ze allemaal lekker meedoen, omdat iemand na afloop nog even blijft om wat door te vragen of omdat iemand me mailt die er nog eens over heeft nagedacht.”
Nieuw boek: mild manifest met klassiekers
Onlangs verscheen Villevoyes tweede boek Old School Safety, tijdloze inspiratie voor een nieuwe generatie. Het boek is geschreven voor de jonge veiligheidskundigen, waaronder ook degenen vallen die jong van geest zijn. Zelf noemt de auteur het ‘een mild manifest’ waarin hij enkele klassiekers in ere herstelt. Achtereenvolgens komen jargon, symboliek, dimensies, ordening, lijsten, rapporteren & presenteren, illustraties en begrippen aan de orde. In deze hoofdstukjes vat Villevoye zo’n beetje de hele veiligheidskunde samen. Zonder pretenties, want volledig wil hij helemaal niet zijn en conclusies trekken laat hij aan de lezer over.
Ze vechten elkaar de tent uit
In de veiligheidswereld is men doel en middel een beetje uit het oog aan het verliezen”
“Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik moest schrijven”, zegt hij. “Ik wil iets blijvends achterlaten. Ooit heb ik vier beeldmerken bedacht: Fantastisch Veilig, Ontmoet, Veiliggeit en Old School Safety. In 2020 verscheen Fantastisch Veilig en nu Old School Safety er is, ligt het voor de hand dat de andere beeldmerken ook boekjes worden. Dít boekje wilde ik schrijven omdat men in de veiligheidswereld doel en middel een beetje uit het oog aan het verliezen is voor mijn gevoel.
Zo zijn er de stromingen Safety I en Safety II. Safety I wil alles wat fout gaat aanpakken, Safety II wil alles wat goed gaat bestendigen. Potáto, potàto. Ik vergelijk dit vaker met de film The Life of Brian van Monty Python. Daarin heb je twee rivaliserende stromingen: the Judean People’s Front en the People’s Front of Judea. Die vechten elkaar de tent uit met dezelfde ideologie. Dat lijkt in de veiligheidskunde ook zo. Dan denk ik: Hou toch op, het is én én! Daarnaast zie ik dat er een hang is naar vernieuwingen, terwijl al die vernieuwingen bestaan dankzij de pioniers in het vakgebied. Dus ik dacht: Laat ik eens even een boekje schrijven.”
De maakbaarheid van de wereld is een illusie
Veiligheid het resultaat van een heleboel zaken en je kunt niet per se op veiligheid zelf sturen”
Villevoye hoopt dat zijn jonge lezers op termijn het besef ontwikkelen dat maakbaarheid van de wereld een illusie is. “Je kunt niet door aan één knopje te draaien een revolutie bewerkstelligen in je vak, je moet altijd balans zoeken. Bewust aan veiligheid werken door acties te ondernemen en dan resultaat te verwachten, dat is lastig. De meningen zijn erover verdeeld hoor, maar volgens mij is veiligheid het resultaat van een heleboel zaken en je kunt niet perse op veiligheid zelf sturen.” Toch hoef je niet lijdzaam af te wachten als je verandering wilt. “Probeer elke dag inspanningen te leveren die hopelijk op die dag zelf al resultaat geven, dan heb je het idee dat je iets bereikt hebt, en die in elk geval in lijn zijn met je toekomstbeeld.”
Een autoriteit op zijn vakgebied
Het is een belangrijke les die Villevoye zijn studenten mee wil geven. Zijn eigen leven is een voorbeeld van hoe dit werkt. “Ik wilde een autoriteit worden in mijn vakgebied, dat was mijn doel. Ik heb jarenlang niet bewust aan autoriteit gewerkt, maar ik heb wel dingen gedaan die me daar gebracht hebben. Dingen die dat mogelijk maakten. Je kunt iets als ‘een autoriteit worden’ niet afdwingen, maar je kunt wel plannen, geduld hebben en afwachten. En neem de dingen dan zoals ze komen. Er zijn meer krachten in deze wereld waar je helemaal geen invloed op hebt. Dus geef jezelf vooral ook een beetje ruimte als het niet meteen komt zoals je het hebben wilt. Ik gun mijn studenten dit besef.”
Ik geef mijn studenten geen antwoorden of oplossingen, ik deel kennis”
Behalve dat hij zijn studenten zulke wijze, haast filosofische, lessen meegeeft, probeert Villevoye hen enthousiast te maken voor zijn vak. “Vaak zie je dat studenten snel afhaken bij een opleiding, die in de praktijk tegenvalt. Ik merk dat mijn enthousiasme prikkelend werkt. Mijn studenten krijgen geen antwoorden of oplossingen, ik deel kennis. Ik geef ze wat ik weet en wat ik denk te weten. Ik ben heel open in wat voor mij wel of niet gewerkt heeft. En ik ben bereid mijn kijk op de zaken te veranderen als zij met betere ideeën of slimme vragen komen. Op die manier bouw je een andere relatie op samen. Natuurlijk ben ik een autoriteit, maar ik heb ook een kwetsbaarheid. Beide gebruik ik voor de klas.”
Dit zijn de meest warm aanbevolen klassiekers
Kennis is de basis in de veiligheidskunde, en in elk ander vak ook. Welk Old School-veiligheidsconcept is eigenlijk het meest bruikbaar in deze tijd? Villevoye: “Alles wat in het boekje staat, natuurlijk. Ik kan niet kiezen. Maar als dat toch moet, kom ik uit bij het hoofdstuk Symboliek. Ik ben erg van de piramide als symbool. De opbouw ervan spreekt me aan, en veel verhalen kan ik vertellen met behulp van de piramide. Heinrich en Maslow hebben niet voor niets de piramide als symbool gekozen. Het is een stabiele vorm met een brede basis. Weinig ‘rust’ op veel. Vooral de piramide van relatie, proces en inhoud spreekt me aan. Met relatie onderop, want als de relatie niet werkt, is de rest erboven gedoemd tot mislukken.”
Het echte verhaal van Heinrich
Daarnaast, vindt Villevoye, moet iedereen het échte verhaal van Heinrich kennen, die naast de piramide ook het dominomodel gebruikte. “Voor studenten van nu is het alsof je ze vraagt om Shakespeare te lezen als je verwijst naar Heinrichs boekje. Gelukkig heeft Carsten Busch er een eigentijdse versie van gemaakt met Preventing Industrial Accidents.
Ook Deming’s PDCA-cyclus is een must. Als je hiermee begint, heb je een mooie basis om een goede veiligheidskundige te worden.”
Maak je eigen bijbel
Een kans om geïnspireerd te raken, moet je nooit voorbij laten gaan”
Ook de Bijbel, om maar een voorbeeld te noemen, kan een warm aanbevolen klassieker zijn die lezers wijze lessen aanreikt. “Wetenschap en religie fascineren mij. Ik houd van verhalen en parabels. Ik mag graag het ongelofelijke gebruiken om een verhaal over te brengen. Ik zou alle jonge veiligheidskundigen willen adviseren een eigen bijbel te zoeken die hen helpt om breed te kijken en hun geest open te houden. Een kans om geïnspireerd te raken, moet je nooit voorbij laten gaan. En natuurlijk, daarom moeten ze ook Old School Safety lezen.”
