Vijftien jaar geleden verhuisden mijn gezin en ik naar Noorwegen. Als iemand ons vraagt waarom we die grote stap maakten, zijn rust en ruimte twee factoren die we vaak noemen.
Rust en ruimte hangen deels samen. Noorwegen is een van de dunst bevolkte landen van Europa en zolang je er niet voor kiest om in een grotere stad te wonen, is er weinig kans dat de buren op je lip zitten. Het is nog niet zo gek dat we de auto nodig hebben als we een kopje suiker moeten lenen, maar qua ruimte zijn we er wel zo op vooruit gegaan, dat onze tuin net zo groot is als het halve blok waar we vroeger in Nederland woonden.
Zoveel rust en ruimte in de vorm van een enorme tuin is natuurlijk niet zonder risico…
En dan heb ik het niet over de dassen en elanden die zich niets aantrekken van je tuingrens, of de reeën die je groentetuin leegeten. Ik heb het ook niet over het sneeuwscheppen van oktober tot maart - als je van je auto gebruikt wilt maken tenminste. Nee, ik wil het hebben over risico’s waar je ook in Nederland mee te maken kunt hebben. Alleen is de kans op blootstelling wellicht wat minder. Overigens een niet onbelangrijk element als we het over risico hebben.
De onzin van CE-markering als risicobeheerser
Dezer dagen moet onze tuin winterklaar worden gemaakt. Een onderdeel hiervan is het bijknippen en snoeien van de diverse heggen en struiken. Niet bepaald mijn meest favoriete tijdverdrijf. Onder andere omdat het er een paar jaar geleden eens bijna voor zorgde dat ik mijn knie brak. Dat was een pijnlijke ervaring waar ik het een en ander van heb geleerd. Sindsdien heb ik stukken meer respect voor werken op hoogte. Echter, mijn afkeer komt met name vanwege de hulpmiddelen, met op nummer één de elektrische heggenschaar.
Een elektrische heggenschaar heeft natuurlijk een CE-markering. Logisch, want anders kun je het apparaat niet kopen. Ja, dat geldt ook voor een niet-EU-land als Noorwegen. Ze zijn hier gek op regels en lopen meestal voorop met de implementatie van alles wat uit Brussel komt. Maar dat even terzijde. Behalve dat de CE-markering een voorwaarde is om geld te verdienen, is het volgen van de richtlijnen in theorie ook een manier om risico’s te beheersen.
Als veiligheidsprofessionals denken we graag dat het dan gaat om wat sommigen ‘veiligheidsrisico’s’ noemen (een verschrikkelijke term, maar die discussie laten we even rusten). En dat is ook wel zo, maar slechts beperkt. Wat een CE-markering doet, is namelijk enkel een ondergrens stellen. De norm geeft het minimumniveau aan waaraan het apparaat moet voldoen. Wat betreft CE-markering is het risico op belemmering van de vrije handel een belangrijker risico dan dat ik in mijn voet zaag, bij wijze van spreken.
Een fabrikant kán een apparaat natuurlijk altijd veiliger maken dan de norm, maar meestal betekent dat ook dat het ding duurder wordt. En een fabrikant wil het risico van lage omzet en faillissement uiteraard graag voorkomen.
Daarnaast is er nog een ander risico waar fabrikanten zich (onder andere in het kader van de CE-markering) tegen willen beschermen: aansprakelijkheid. Dat heeft vaak rechtstreekse gevolgen op hoe het product er uit gaat zien.
Aansprakelijkheid staat veiligheid in de weg
Door alle verschillende risico’s, die allemaal met verschillende, tegenstrijdige doelstellingen te maken hebben, wordt een deel van de risico’s op mij als gebruiker afgeschoven. Een fabrikant reduceert zijn eigen risico’s, maar ik zit met de spreekwoordelijke gebakken peren.
Neem bijvoorbeeld de stroomkabel.
Uit de risicobeoordeling die de fabrikant moet maken in kader van de CE-markering is waarschijnlijk gebleken dat een lange stroomdraad risico’s oplevert. Bijvoorbeeld dat een lange draad tussen de schaar kan komen terwijl je bezig bent. Met alle mogelijke gevolgen van dien, zoals kortsluiting of elektrocutie. Dus wat doet de fabrikant? De draad aan het apparaat wordt dusdanig kort gemaakt dat het fysiek onmogelijk is om die met de schaar te raken.
Dat betekent natuurlijk dat ik een verlengsnoer nodig heb, wat ik evengoed kan raken. Het risico op kortsluiting of elektrocutie is dus niet verminderd, althans niet voor mij als gebruiker, maar de fabrikant is het dat risico nu kwijt. Het kleine voordeel voor mij is overigens dat als ik de draad beschadig, ik alleen het verlengsnoer hoef te vervangen (ik ben inmiddels aan de derde toe), niet de hele heggenschaar.
Onnodige risico's?
En dan loop ik als gebruiker nog enkele risico’s. Om het risico op doorknippen zoveel mogelijk te beperken, kun je de draad vaak het best over je schouder hangen. Maar dat voel je dan ’s avonds wel in je rug en allerlei zelden gebruikte spieren. Een risico op lichamelijke klachten dus.
Wat ik als gebruiker nóg vervelender vind, is het risico op een niet-werkend eindproduct. Want je snapt wel dat de aansluiting tussen heggenschaar en verlengsnoer niet de stevigste is. Zodra het contact ook maar een beetje belast wordt (je moet de draad achter je aan trekken, je blijft hangen achter een tak) floept de stekker eruit, stopt het werk, moet er weer geprutst worden en kun je even verder.
Dat betekent dus dat ik als gebruiker handige trucjes moet verzinnen om de boel vast te zetten, met behulp van elastiek, plakband, of iets dergelijks. Dat is wat we binnen human factors (ergonomie) dus met ‘user-finished-design’ bedoelen. De ontwerper doet zijn deel, maar als gebruiker moet je er vaak nog iets aan toevoegen om het écht te laten werken.
Wat leren we hieruit?
- Risico is meer dan je op het eerste oog denkt.
- Risico is niet hetzelfde voor iedereen.
- Risicobeheersing en -vermindering is vaak eerder een schuifspelletje dan dat het risico daadwerkelijk uit het systeem verdwijnt.
- Het is dus belangrijk om niet te beperkt te kijken.
En ik? Ik vraag me soms af of elektrische hulpmiddelen wel altijd makkelijker zijn. Om eerlijk te zijn, vaak gebruik ik gewoon de ouderwetse knipschaar. Het duurt misschien iets langer, maar het is minder gedoe, ik heb een soort fitnesssessie en het is nog veiliger ook.
