De vijf bouwstenen zijn gebaseerd op Europees wetenschappelijk onderzoek naar hoe mensen besluiten nemen in hoogrisicosituaties met veel onbekende factoren.
De 5 bouwstenen voor veerkrachtig leiderschap
Allereerst even dit: het is absoluut niet makkelijk om in tijden van crisis goede beslissingen te nemen. Om goed om te kunnen gaan met grote risico’s en grote onzekerheden, is veerkracht nodig. En laten we ‘goed’ definiëren als een punt op het brede spectrum tussen ‘de schade zoveel mogelijk binnen de perken houden’ en ‘een veelomvattende crisis ombuigen in kansen’. Hieronder staat een korte samenvatting van de vijf bouwstenen. Daar weer onder worden ze per stuk besproken.
1. Geef jezelf tijd – Bespreek met je team en opdrachtgever hoe je extra tijd kunt creëren voor het nemen van een veerkrachtige beslissing.
2. Zoek verschillende perspectieven – Stel een team samen met collega’s die je bij probleemanalyse en mogelijke oplossing(en) kunnen helpen. Selecteer niet alleen gelijkgestemden. Wees duidelijk wie welke rol heeft.
3. Denk in scenario’s – Denk driedimensionaal en denk voor- en achterwaarts in de tijd. Neem diverse opties door, minimaal drie. Hoe zit de (veiligheids)marge per scenario in elkaar? Maak de scenario’s zo concreet mogelijk: denk ook na over ‘details’.
4. Raadpleeg de advocaat van de duivel – Door zelfreflectie (intern) of een second opinion (extern). Hoe zou een rechter de voorgenomen beslissing beoordelen, mocht het toch mis gaan? Zou je je eigen familie aan het risico willen blootstellen?
5. Monitor – Bepaal wanneer en waar je opnieuw wilt beoordelen of de gekozen oplossing werkt. Bedenk wanneer er geen weg terug meer is. Zorg dat je directe feedback krijgt over hoe de oplossing het doet.
5 tips voor veerkrachtige leiders
Goed leiderschap in moeilijke tijden rust op vijf stevige pijlers.
1. Geef jezelf tijd
Jezelf tijd geven, dat betekent even afstand nemen van het probleem. Je af durven te sluiten voor de constante stroom van feiten, opinies en (fake) nieuws. Alleen zo kom je tot echte strategische keuzes.
Neem afstand van de nieuwslawine. Ga bijvoorbeeld even wandelen – juist als je denkt dat je daar geen tijd voor hebt. Dit geeft ruimte om na te denken over zaken die voor jouw organisatie echt belangrijk zijn.
2. Zoek verschillende perspectieven
Aan een crisis zitten veel meer consequenties zitten dan die je in eerste instantie ziet. Daarom is het ook belangrijk om een crisis (het probleem) en oplossingsrichtingen vanuit verschillende perspectieven te beschouwen.
Gelukkig blijkt de Nederlandse samenleving behoorlijk veerkrachtig en denken mensen gevraagd en ongevraagd mee in creatieve oplossingen. Kijk niet gek op wanneer er in tijden van crisis plotseling veel creatieve initiatieven loskomen vanuit soms zeer onverwachte hoek!
Blijf niet navelstaren! Bedenk hoe je hulpbronnen kunt aanspreken. Maak bijvoorbeeld gebruik van je netwerk om tot verschillende oplossingsrichtingen te komen. Een berichtje via WhatsApp of in een LinkedIn-groep levert gegarandeerd een zee van ideeën en suggesties op die je verder kunnen helpen.
3. Denk in scenario’s
In tijden van grote onzekerheid is het enorm belangrijk om verschillende oplossingsrichtingen uit te werken. Voor als het meevalt, maar ook voor het geval dat de crisis nog maanden, zo niet jaren gaat aanhouden. Dat is niet makkelijk, want ook de details zijn belangrijk.
Maak dus serieus werk van scenariodenken. Wat zijn de risico’s? Wat zijn de onzekerheden? Waar kom je straks in tijdsnood en waar valt tijd te winnen (bouwsteen 1)? Welke kansen zie je? Welke mitigerende maatregelen kun je nemen om schade te beperken? Wie of wat heb je hierbij nodig (bouwsteen 2)? Hoe ga je monitoren of het plan werkt? Enzovoort.
Werk ten minste drie opties uit. Zodat je niet klem komt te zitten als dat ene geniale plan toch niet blijkt te werken. Houd verder een ruime tijdsspanne voor ogen (bijvoorbeeld twee jaar).
4. Raadpleeg de advocaat van de duivel
In tijden van grote onzekerheid en telkens veranderende inzichten staat één ding als een paal boven water: je hebt mensen nodig met een totaal andere visie dan die van jezelf. Mensen die je scherp houden. Die gaten schieten in je oplossingsrichtingen. Om die oplossingen nog beter te maken. Het woord geven aan ‘tegendenkers’ is verre van makkelijk. Als je hier serieus mee aan het werk wilt, is het verstandig hierin te oefenen.
Nodig bijvoorbeeld kritische vrienden of collega’s uit om hun mening te geven. Moedig ze aan geen spaan heel te laten van je uitgewerkte opties (bouwsteen 3), zodat je uiteindelijk sterker uit de strijd komt. Of beter nog: nodig mensen uit om met je na te denken over hoe je deze crisis kunt ombuigen in een kans: “Never waste a good crisis”. Wedden dat hier verrassende en nuttige inzichten uit voortkomen?
5. Monitor
Veerkrachtig leiderschap houdt in dat je kijkt of je maatregelen aanslaan en je aannames nog kloppen. Of dat er misschien nieuwe informatie is op grond waarvan je je strategie moet bijstellen of misschien wel helemaal over boord moet gooien. In de coronatijd zagen we wat dit betekende. Razendsnel werden maatregelen aangescherpt naar aanleiding van telkens nieuwe inzichten. In tijden van echte crises kun je nu eenmaal niet een marsroute uitzetten en deze blindelings volgen!
Monitoren gaat echter niet alleen om het bekijken van wat er in de buitenwereld gebeurt. De blik moet ook naar binnen gekeerd zijn. Hoe gaat het met mijn team en met mijzelf? Veerkrachtige leiders weten wanneer ze tijdelijk het stokje moeten overdragen of de lasten beter moeten verdelen. Hou niet alleen het kortetermijndoel in de gaten, maar bedenk dat iedereen ook na deze crisis vitaal door moet kunnen gaan.
