Want aanrommelen (met een mooi Engels word: tinkering) en trial and error zijn juist belangrijk om te kunnen leren. Zonder vergissingen en fouten valt er immers weinig te leren. Wouter Nering Bögel, mijn regiodirecteur een jaar of vijftien geleden, had de stelregel: “Als je niet minstens twee keer per jaar behoorlijk op je bek gaat, dan heb je te weinig initiatief”. En een Noors gezegde luidt, vrij vertaald: “Ervaring is de toestemming om er een zooitje van te maken”.
> LEES OOK: Adviseren in de praktijk is meer dan kennis delen
Vergissingen en fouten zijn een kans bij uitstek om te leren
Vergissingen en fouten worden als slechte dingen gezien. Een ‘antifragiele’ houding zou zijn om van fouten te houden – tot op zekere hoogte. Omdat die ons de mogelijkheid bieden om beter te worden en te vernieuwen. Vergissingen en fouten kunnen immers tot iets goeds leiden. Denk maar eens aan de ‘uitvinding’ van zaken als penicilline, post-its en champagne. Zelfs de ontdekking van het werelddeel dat we tegenwoordig Amerika noemen, was niets anders dan een vergissing van Columbus.
> LEES OOK: Menselijke fouten bestaan niet
Rijexamen
Een huis-tuin-en-keukenvoorbeeld van de lerende kracht van vergissingen en fouten, is toen mijn zoon op ging voor zijn rijexamen. Aangezien hij nog een paar lessen tegoed had, maakte hij een afspraak voor een les de dag voor het examen om nog even de puntjes op de i te zetten. Toen ik hem na de rijles oppikte was hij razend. Want hij had ‘alles’ fout gedaan: het fileparkeren verknald, de motor een paar keer laten afslaan, enzovoort, enzovoort.
Ik stelde hem gerust: “Dit is het beste wat je kon overkomen. Je hebt door je vergissingen en fouten vandaag een heleboel mogelijkheden gekregen om te leren. Nu weet je precies waar je morgen extra aandacht aan moet besteden. En niet te vergeten: nu begin je je rijexamen niet op een zelfverzekerde en arrogante manier. Want je bent een prima chauffeur, maar je moet nog steeds rustig aan doen en je hoofd gebruiken.”
Natuurlijk weet ik niet zeker of deze mogelijkheden om te leren het verschil hebben gemaakt, maar ze hebben mijn zoon zeker niet geschaad – hij slaagde glansrijk.
Er bestaat zoiets als goede fouten en slechte fouten
Het vierde hoofdstuk van Gerd Gigerenzers boek Rationality for Mortals is getiteld ‘I Think, Therefore I Err’ (ik denk, dus maak ik fouten). Hij bespreekt hierin goede fouten en slechte fouten.
> LEES OOK: Fouten volgens een format met CRM
Slechte fouten representeren een kijk op zaken waarin we fouten zien als het resultaat van onze cognitieve beperkingen. Fouten zijn in deze zienswijze op zijn best onnodig en op zijn slechtst schadelijk.
Goede fouten daarentegen horen bij een visie waarin we (sommige) fouten als nuttig en functioneel herkennen. In dat perspectief gezien is de persoon die de fout maakte beter af door die fout dan wanneer hij die niet gemaakt zou hebben. Deze persoon zal nu sneller zijn doel bereiken. Ieder intelligent systeem moet fouten maken, want zonder fouten zou de intelligentie van het systeem wegkwijnen. Trial and error is daarmee vaak een bron van goede fouten.
> TIP: Meer fabels over veiligheid leest u in Veiligheidsfabels 1-2-3
Of zijn het misschien goede- en slechtefoutculturen?
We kunnen ook zeggen dat er goedefoutculturen en slechtefoutculturen bestaan. Leren we van gebeurtenissen? Of proberen we dingen onder het tapijt te vegen en hebben we het er liever niet over?
> LEES OOK: Weg met de blame-cultuur, ga leren van elkaar
In het eerste geval zal iemand in staat zijn om te groeien en te verbeteren. In het tweede geval zal de ‘fout’ vermoedelijk op zeker ogenblik terugkomen en je in je achterste bijten, of erger.
Carsten Busch | senior adviseur arbeidsveiligheid bij Politidirektoratet, eigenaar mindtherisk.com
> TIP: Martin van Staveren schreef een recensie van Veiligheidsfabels 1-2-3. Zijn advies aan elke veiligheidsprofessional: lees iedere avond voor het slapengaan één fabel. Zo leert u de realiteit van uw eigen veiligheid te zien, en die van uw collega’s.
