Iedere werkgever weet het: bevlogen medewerkers zijn productiever. Maar bevlogenheid … hoe breng je die tot stand? Recent onderzoek wijst in een nieuwe richting: playful work design. Dat is gebaseerd op een proactieve houding waarmee medewerkers zichzelf happy houden in hun werk. En dat werpt zijn vruchten af voor de hele organisatie.
Natuurlijk, hoogleraar is bepaald geen vervelend beroep. Toch heeft Arnold Bakker een manier gevonden om zijn werk zelf leuker te maken. Met een een speelse werkvorm die playful work design heet. “In de ochtend houd ik vaak een wedstrijdje met mezelf. Ik probeer dan 50 e-mails weg te werken in een zo kort mogelijke tijd. En als ik slides maak voor een presentatie, laat ik die opvallen. Geen saaie PowerPoint met bullets, maar mijn eigen design, gemaakt met speciale software. Ja, ik streef naar een kunstwerk.”
Speelse werkvorm wint aan belang tijdens coronacrisis
Practice what you preach, zou je kunnen zeggen. Want Bakker is hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij voerde onderzoek uit naar een nieuwe manier waarop medewerkers hun bevlogenheid kunnen opvoeren. Het is een speelse werkvorm die vooral aan belang wint nu we meer thuiswerken en er vaker alleen voor staan: playful work design. Die is gebaseerd op twee elementen die we hierboven ook zagen: competitie en creativiteit.
1. Competitie
Wat die competitie betreft: het gaat volgens Bakker niet om een wedstrijdje met anderen. “Zo’n wedstrijd werkt vaak stressverhogend, en niet al te bemoedigend. Stel, jij bent trots op de snelheid waarmee je e-mails kunt wegwerken, maar dan blijkt vervolgens dat anderen dat veel sneller kunnen. Dat zou jouw bevlogenheid niet stimuleren. Veel beter is het om je alleen te richten op jezelf. Jij wilt het aantal e-mails dat je beantwoordt, iedere dag verhogen. Dat maakt het ook spannender, en je vermijdt de stress.”
2. Creativiteit
Het tweede element, de creativiteit, is afhankelijk van je persoonlijkheid. “Onder de deelnemers aan ons onderzoek bevond zich een callcentermedewerker”, zegt Bakker. “Toen die hoorde over playful work design besloot ze om voortaan ieder klantgesprek af te sluiten met humor. Een mooi plan natuurlijk, maar wel redelijk ambitieus. Als je niet zoveel humor hebt, kun je je beter richten op andere vormen van creativiteit. In diezelfde groep zat een piloot. Die probeert voortaan meer te vliegen op bepaalde luchtstromen, zodat hij kerosine bespaart.”
25 Overeenkomsten en verschillen met job crafting
Er zijn sterke overeenkomsten tussen playful work design en een andere methode die zijn nut inmiddels heeft bewezen: job crafting. “Met beide methoden probeer je je werk leuker en interessanter te maken”, zegt Bakker.
“Het verschil is dat je je met job crafting richt op nieuwe taken. Je start bijvoorbeeld een nieuw project of je komt met het initiatief om jonge medewerkers te coachen. Of je past je taken aan zodat je je werk vanuit huis kunt uitvoeren. Naar job crafting is al veel onderzoek gedaan en dat laat een positief effect zien op de bevlogenheid. Natuurlijk, playful work design werkt iets anders. Mensen kiezen niet voor nieuwe taken, maar maken hun bestaande taken plezieriger of spannender. Echter, ook hier lijken de eerste resultaten positief.”
Playful work design is gebaseerd op het eigen initiatief
Playful work design en job crafting hebben nog iets anders met elkaar gemeen: het initiatief komt van de medewerker. “Vergelijk het met gamification”, zegt Bakker. “Ook daarbij is het doel om het werk leuker te maken, met allerlei spelelementen. Maar bij gamification ligt het initiatief niet bij de medewerker, maar bij de werkgever. Die legt de veranderingen van bovenaf op, top-down.”
“En je zag het al, niet ieder spelelement of creatieve werkvorm is geschikt voor alle medewerkers. Dus het is veel verstandiger om iedereen eigen keuzes te laten maken. Daarom is playful work design gebaseerd op het eigen initiatief. Als je steun wilt van anderen, dan moet je die bellen, of contact zoeken via Skype of Zoom. Je zult dus ook de samenwerking met anderen moeten craften.”
Maar wel proactiviteit nodig ... kom eens in beweging!
En daar stuiten we op een probleem. Want die proactiviteit … die zien we niet bij ons allen. “We schatten dat 50 procent van de mensen het moeilijk vindt om zichzelf voor dit soort veranderingen te motiveren”, zegt Bakker.
“Zij hebben de neiging om af te wachten. Jammer, want in de huidige wereld is verandering zo’n beetje de enige constante. Vroeger zag je dat mensen 40 jaar of langer in dezelfde organisatie werkten, maar die oude, logge structuren zijn aan het veranderen. En zelfs als dat niet het geval was, is er alle reden om je werk af en toe kritisch te bekijken. Ooit ben jij aangenomen op die speciale baan, ooit was dat de perfecte match. Maar ondertussen ben jij veranderd en die baan ook. Dan is het erg belangrijk om in beweging te komen.”
Wisselwerking tussen proactiviteit, vitaliteit en geluk
Want Bakker ziet de gevolgen als dat niet gebeurt. “Er bestaat een wisselwerking tussen allerlei factoren: proactiviteit, vitaliteit en geluk. Als je gelukkig bent, ben je meestal ook vitaler. Maar je hebt ook enige vitaliteit nodig om de dingen te ondernemen waar je gelukkig van wordt. Stel dat jouw baan al jaren niet meer bij jou past, en stel dat jij daar nooit actie op hebt genomen. Dan is de kans groot dat je steeds vermoeider wordt en dat je toegroeit naar een burn-out. Dan zal je proactiviteit nog verder afnemen en zul je dus ook geen hulp zoeken. Dus moet je werkgever je bij de hand nemen. Misschien moet hij iets sleutelen aan de taken, of andere taken aanbieden. En als dat niet mogelijk is, wordt het wellicht tijd voor een andere baan.”
Meer mensen meekrijgen door nudging en priming
Terug naar de positieve kant van het verhaal, want die is er. Bakker heeft goede hoop dat hij zo’n twee derde van de mensen in zijn interventietrainingen meekrijgt. Een goede score natuurlijk, maar volgens hem kan hij die nog opvoeren. Bijvoorbeeld door nudging. “Daarmee geef je mensen een duwtje in de rug – en mensen kunnen dat duwtje ook zelf geven. Ik zag ooit iemand die zijn dumbells neerlegde bij de open haard. Iedere keer als hij daarbij in de buurt kwam, deed hij toch weer een paar oefeningen.”
En zoiets valt volgens hem ook te realiseren bij playful work design. “Je kunt op allerlei manieren stimuleren dat de gedachten van mensen een bepaalde kant opgaan. Dat heet primen. Je hebt ongetwijfeld gehoord van het experiment waarin ze proefpersonen plaatjes lieten zien van bejaarde mensen. Daardoor gingen die proefpersonen langzamer lopen. Dit soort uitkomsten staat de laatste tijd nogal ter discussie, maar dat primen kan wellicht ook op een andere manier. Door je werk- of thuisomgeving aan te passen, zodat je eerder op het idee komt om te bewegen en oefeningen te doen.“
Creatiever worden? Pas ook je werkomgeving eens aan
Want die omgeving werkt volgens hem playful work design in de hand. “Ben je wel eens in een werkkamer geweest van een verzekeraar, of een ingenieur bij een olieraffinaderij? Dat ziet er allemaal heel saai uit. Misschien is dat wel logisch, want die mensen moeten zich aan allerlei regels houden.
Ikzelf heb mijn werkkamer volgehangen met kunst. Als je creatiever wilt worden, doe je iets soortgelijks. Dan hoeft het niet allemaal zo netjes, dan kan het ook zoals bij die startup op dat bedrijfsterrein. Heel rommelig, heel speels.”
Competitie of creativiteit? Kijk naar aard van het werk
Tot slot terug naar playful work design. Zoals we hebben gezien, bestaat dat uit twee mogelijke componenten: competitie en creativiteit. Natuurlijk, sommige medewerkers hebben een voorkeur voor het een of voor het ander – maar wat als je dat niet hebt? Hoe kun je dan kiezen?
Stel tijdens een videovergadering een keer een vraag die mensen niet verwachten”
Volgens Bakker kun je dan kijken naar de aard van het werk. “Zijn je taken heel saai en repetitief? Dan ligt het voor de hand om te kiezen voor een vorm van competitie. Maar anders ligt dat als je heel veel samenwerkt met mensen; dan ben je juist gebaat bij meer creativiteit. Stel tijdens een videovergadering een keer een vraag die mensen niet verwachten. En zit je in een moeilijke interactie, met veel emotie? Dan doet goede humor wonderen.”
Auteur | Peter Passenier
Lees meer over arbo en productiviteit:
