Hoe dan ook, die kritische vragen helpen je vaak om op een andere manier na te denken over wat je hebt geschreven. Laat dat nou net helemaal in lijn zijn met het nieuwe boek!
Tijden een van de interviews werd gezegd dat de verschillende perspectieven helpen om iets scherp te krijgen. Dat leidde vervolgens tot een kleine reflectie en discussie. Want is dat eigenlijk het geval? In eerste instantie zijn we genegen om te zeggen: “Ja, natuurlijk. Want je wilt toch graag de gevaren en risico’s zo duidelijk mogelijk hebben.”
Meer zien door op meer manieren te kijken
Ik kan er zelf over meepraten. Inmiddels ben ik op een leeftijd waarop ik verkeersborden in de verte wel kan onderscheiden. Maar lezen kan ik ze pas als ik dichterbij kom, of wanneer ik een bril draag die me helpt dingen op afstand scherp te zien.
Gelukkig heb ik twee verschillende ogen. Mijn linker werkt beter op afstand en mijn rechter dichtbij. Dus ze kunnen elkaar vaak redelijk compenseren als ik eens geen bril bij me heb. Eigenlijk is dat een beeld dat beter past bij de boodschap die ik met mijn boek wil overbrengen. Namelijk: door op één manier naar de situatie te kijken zie je bijna altijd minder dan wanneer je op meerdere manieren kijkt.
Probeer patronen te zien in plaats van details
Dat geldt al helemaal als we praten over de blinde vlekken die we allemaal hebben. We worden allemaal beïnvloed door allerlei cognitieve biases, ervaringen en opleiding. Een psycholoog neigt ertoe naar de mens te kijken, een ingenieur naar de techniek.
Dat zijn heel natuurlijke beperkingen en het is moeilijk om daar zelf iets aan te doen. Zoals het Bijbelse spreekwoord zegt: het is gemakkelijker om de splinter uit het oog van iemand anders te halen dan de balk uit die van jezelf. Daarom kan het zinvol zijn om niet alleen naar risico’s te kijken, maar ook naar extra perspectieven.
Een ander belangrijk punt is dat het niet altijd gaat om scherpte en precisie. Als je iets heel erg scherp in beeld hebt (bijvoorbeeld dat verkeersbord op grote afstand) kan het zomaar zijn dat je niet ziet wat er in de omgeving gebeurt. Door te scherp te focussen, zien we al gauw door de bomen het bos niet meer. In plaats van scherp te kijken kunnen we dus soms beter door onze oogharen kijken, om patronen zien te in plaats van afzonderlijke details.
Liever een beetje fuzzy dan een scherpe focus
Laten we nog een stapje verder gaan. Als we ons op het verkeerde richten, zien we niet waar de werkelijk problemen liggen. Of waar die misschien over enige tijd kunnen opdoemen. Daarom is het zo belangrijk om meerdere perspectieven in te nemen.
Enerzijds door meerdere ogen toe te laten in een risicoproces (want twee zien meer dan een). Anderzijds door op meer verschillende manieren naar een situatie te kijken. Door een gevarieerder beeld van de situatie te krijgen.
Soms moeten we misschien juist een beetje ‘fuzzy’ worden in plaats van scherp. Een caleidoscoop gebruiken in plaats van een microscoop. Dat kan ten koste gaan van de scherpte van sommige details, maar de kijk op het grote geheel ten goede komen.
Better roughly right than precisely wrong”
Er bestaat een bekende uitspraak die vaak ten onrechte wordt toegeschreven aan de beroemde econoom John Maynard Keynes (ook door mijzelf). Feitelijk schijnen het de woorden te zijn van de achttiende-eeuwse auteur Carveth Read: “Better roughly right than precisely wrong”. Dat lijkt me een prima leidraad voor het omgaan met veel risico’s.
