Experts verwachten een vloedgolf aan tinnituspatiënten door blootstelling aan te hard geluid bij het uitgaan. Er zijn Kamervragen gesteld over wettelijke maatregelen om de kans op gehoorschade te beperken.
Advies Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad kwam eind 2022 met een advies. De raad volgt hierin het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie om het maximale geluidsniveau voor versterkte muziek te verlagen van 103 naar 100 decibel. Dit klinkt als een geringe afname, maar een toename van 3 decibel betekent een verdubbeling van het geluid. Gehoorschade kan echter ook ontstaan door lawaai op het werk.
Lawaai op het werk, een groot probleem
Uit FNV-onderzoek naar veilig en gezond werken in Nederland blijkt dat zo’n 2 miljoen werknemers last hebben van lawaai op het werk. Dit sluit aan bij de resultaten uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (TNO/CBS), 2021, een van de grootste jaarlijkse onderzoeken naar arbeidsomstandigheden. Daarin geeft bijna 23% van de werknemers aan dat er zoveel lawaai is op de werkplek dat zij hard moeten praten om verstaanbaar te zijn.
Bij schadelijk lawaai op het werk denk je misschien al snel aan de bouw of industrie. Maar het risico op gehoorschade komt in veel meer sectoren voor. Denk bijvoorbeeld aan de kinderopvang, zwembaden en de horeca.
Wanneer is sprake van lawaai op het werk?
De eerste aanwijzing voor te veel lawaai op de werkplek? Dat is als mensen geen gesprek zonder stemverheffing kunnen voeren op ongeveer 1 meter afstand van elkaar. Dan is er waarschijnlijk sprake van een geluidsniveau van 80 decibel of meer. De werkgever moet dan bij langdurige blootstelling maatregelen treffen. Ook de Nederlandse Arbeidsinspectie hanteert deze vuistregel.
Vormen van gehoorschade en de gevolgen
Door blootstelling aan te veel lawaai op het werk kan gehoorschade ontstaan. Dit gaat vaak geleidelijk. Daardoor komen mensen er pas achter als de schade er al is. De meest voorkomende vormen van gehoorschade zijn gehoorverlies, tinnitus (een piep in het oor) en hyperacusis (overgevoeligheid voor geluid).
Daarnaast kan sprake zijn van bijvoorbeeld slaapproblemen, concentratieproblemen en psychosociale problemen. Tinnitus komt voor bij 10 tot 20% van de volwassenen volgens de Richtlijn slechthorendheid en tinnitus van de NVAB. De gevolgen van gehoorschade kunnen erg ingrijpend zijn. Zowel voor degenen die het hebben als voor hun familie en sociale omgeving.
Risico op schadelijk lawaai moet in de RI&E
Werkgevers zijn verplicht om alle arbeidsrisico’s in kaart te brengen in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Dit geldt dus ook voor lawaai op het werk. Vormt lawaai een risico? Dan moet de werkgever dit verder beoordelen. Ook moet hij bepalen waar en in welke mate werknemers blootgesteld kunnen worden aan schadelijk lawaai. In het plan van aanpak neemt hij vervolgens maatregelen op die moeten voorkomen dat werknemers gehoorschade oplopen.
Medisch onderzoek voor werknemers
De Arbowet stelt daarnaast nog een eis aan de werkgever. Die is namelijk verplicht om werknemers periodiek in de gelegenheid te stellen een onderzoek te ondergaan gericht op de risico’s van het werk. Een medisch onderzoek voor werknemers beoogt zoveel mogelijk te voorkomen dat mensen ziek worden van hun werk. Dit kan een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) zijn. Maar ook een preventief medisch onderzoek (PMO) is mogelijk.
Tijdens zo'n onderzoek wordt de gezondheid van de werknemer in kaart gebracht. Daarbij is extra aandacht voor de specifieke gezondheidsrisico’s die bepaalde beroepen met zich meebrengen. Een werknemer is niet verplicht om deel te nemen aan een dergelijk medisch onderzoek. Maar verstandig is het wel. Gehoorschade ontstaat vaak heel geleidelijk. Door er op tijd achter te komen zijn er nog maatregelen mogelijk.
Beroepsziekten en gehoorschade door werk
Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening die overwegend door het werk is ontstaan. De bedrijfsarts stelt vast of er sprake is van een beroepsziekte. Bedrijfsartsen zijn verplicht om beroepsziekten te melden aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Helaas gebeurt dit te weinig. In 2021 kwamen er bij het NCvB 104 meldingen binnengekomen over zogeheten beroepsgebonden gehoorschade. Dit gaat dan met name over gehoorverlies en tinnitus door lawaai op het werk. Het is onwaarschijnlijk dat deze aantallen overeenkomen met de werkelijkheid.
Het NCvB monitort de meldingen van beroepsziekten die binnenkomen via bedrijfsartsen. Het NCvB onderneemt geen actie richting het bedrijf waar de beroepsziekte is ontstaan. Dat kan ook niet: het NCvB is niet belast met handhaving van de Arbowet. Die rol ligt bij de Arbeidsinspectie. Maar werkgevers en/of bedrijfsartsen zijn niet verplicht beroepsziekten te melden aan de Arbeidsinspectie, zodat die waar nodig kan ingrijpen.
Voorlichting en toegang tot deskundigen
De werkgever moet doeltreffende voorlichting geven over schadelijk lawaai en de maatregelen om het risico op gehoorschade te minimaliseren. Werknemers zijn verplicht om deze maatregelen op te volgen. Zij moeten gehoorbescherming dragen bij een dagelijkse blootstelling van meer dan 85 decibel.
Hebben werknemers toch nog vragen of zorgen over schadelijk lawaai? Dan kunnen zij terecht bij verschillende deskundigen binnen het bedrijf. Zoals de preventiemedewerker, de bedrijfsarts, de arbodienst of de arbeidshygiënist. Arbeidshygiënisten zijn 1 van de 4 kerndeskundigen die genoemd staan in de Arbowet. Zij houden zich bezig met factoren die op langere termijn gezondheidsschade kunnen opleveren, zoals gevaarlijke stoffen en lawaai. Bovendien kunnen zij metingen doen op de werkplek en het geluidsniveau nauwkeurig bepalen.
Hoe werknemers terecht kunnen bij deze deskundigen, moet beschreven staan in de RI&E. Ook de werkgever moet aandacht schenken aan de toegang van werknemers tot deze deskundigen. Dat doet hij tijdens de verplichte voorlichting over de risico’s van het werk.
Denk ook aan bijzonder gevoelige risicogroepen
Zoals gezegd moet een werkgever bij het uitvoeren van de RI&E ingaan op de risico’s van schadelijk lawaai, als dit een risico vormt binnen het bedrijf. Daarbij is het belangrijk dat hij extra rekening houdt met de mogelijke gevolgen voor de gezondheid en veiligheid van ‘bijzonder gevoelige risicogroepen’. Dit zijn bijvoorbeeld werknemers die last hebben van tinnitus. Of werknemers met overgevoeligheid voor geluid door eerder opgelopen gehoorschade. De bedrijfsarts en andere deskundigen kunnen de werkgever hierbij helpen.
Het mooist zou natuurlijk zijn als er helemaal geen vloedgolf aan tinnituspatiënten komt. Maar het is wel iets waar werkgevers rekening mee moeten houden. Want gehoorschade heeft ingrijpende gevolgen voor werknemers en hun omgeving. Sommigen van hen zijn door de klachten niet meer in staat om hun werk te doen. Dat maakt het belang groot om het werk zo te organiseren dat mensen met gehoorschade aan het werk kunnen blijven.
Meer weten? Voor vragen over schadelijk lawaai en je rechten en plichten als werknemer kun je terecht bij het FNV-Arbo-adviespunt. De FNV Decibelmeter geeft een indicatie van het lawaai op de werkplek.
