De landelijke versoepeling na de ‘intelligente’ lockdown leidt inmiddels weer tot meer besmettingen. Mede daarom is het motto sinds 1 september nog steeds: ‘Blijf zoveel mogelijk thuiswerken’. Lukt dat niet, houd werken dan toch vooral coronaproof.
Inmiddels al een vers stukje geschiedenis: tijdens de corona-uitbraak mag niemand naar het werk, behalve zij die een vitaal beroep uitoefenen. Thuiswerken wordt de regel, zodat zo min mogelijk mensen elkaar kunnen besmetten. Organisaties krijgen de plicht ook bedrijfsspecifieke coronaregels in te voeren: nieuwe looproutes op de werkvloer, beschermingsmiddelen en hygiënemaatregelen. Online-overleg wordt de norm, overleg aan tafel de uitzondering. Branches ontwerpen een coronaprotocol en stimuleren de toepassing ervan.
> LEES OOK: Terug naar het werk? Zo maakt u een coronaprotocol
De praktijk blijkt weerbarstig, ook in coronatijd. Veel kantoororganisaties voorkomen besmettingen eenvoudigweg door thuiswerk. Maar er zijn ook sectoren, zoals de vleessector, waarin de coronaregels onvoldoende worden toegepast. Het karakter van de corona-aanpak tot nu toe is besmetting voorkomen en zo snel mogelijk terug van het nieuwe naar het oude normaal normaal.
> LEES OOK: Thuiswerken tijdens corona, hier moet u op letten
Hoe houden we het op langere termijn coronaproof?
Nu blijkt dat naleving van de coronaregels met name in thuissituaties verslapt, is het voorstelbaar dat naleving op het werk op den duur ook steeds moeilijker wordt. Dus: hoe houden we het coronaproof?
> TIP: CORONAPROOF IN 6 STAPPEN met dit webinar!
Dat is allereerst een kwestie van weten: meer en nieuwe kennis over corona delen. De tweede strategie is kunnen: het werk zo inrichten dat we besmetting ‘structureel’ zoveel mogelijk voorkomen. Last but not least draait het om willen: motivatie/stimulatie van veilig gedrag voor coronaproof werken. Om voor de langere termijn besmetting te voorkomen is een optimaal samenspel nodig tussen weten, kunnen en willen. Dit vraagt om teamwork; van arbo-adviseur tot directeur en van medewerker tot klant/bezoeker.
> LEES OOK: Nooit gedaan, maar weten dat je het samen kunt
Wie zijn er in de organisatie aan zet om het coronarisico goed te blijven beheersen? Net als bij andere arborisico’s is hiervoor een aantal vaste spelers binnen en buiten de organisatie beschikbaar die samen een coronateam kunnen vormen (zie tabel 1).
Coronaproof werken: weten hoe
In de meeste organisaties is in lijn met de landelijke aanpak aan het begin van de coronacrisis voorlichting gegeven over het voorkomen van besmetting. Voor iedereen is elke dag zichtbaar wat de ernstige gevolgen zijn van besmetting. Overeenkomstig de theorie van gepland gedrag van Ajzen is hierdoor te verwachten dat naleving van de corona-regels bijna als vanzelf volgt:
Antecedent (coronapandemie) ▶ Behavior (veilig ‘coronaproof’ gedrag) ▶ Consequences (afname besmettingen)
In de loop van de maanden is de besmettingskans sterk afgenomen. Parallel hieraan is de hoeveelheid nieuws over de gevolgen van besmetting afgenomen, de versoepeling na de lockdown ingezet en ontstaat het verlangen naar een terugkeer van het oude normaal. In arbotermen blijft het gevaar even groot, maar is het risico op besmetting verkleind:
Antecedent (laag risico op besmetting) ▶ Behavior (onveilig gedrag) ▶ Consequences (toename besmettingen)
Naar dit gedragsmodel is te verwachten dat de motivatie en discipline van mensen om zich aan de coronaregels te houden, afnemen. De corona-aanpak tot nu toe is met andere woorden niet meer voldoende om coronabesmettingen te voorkomen. Een corona-aanpak voor de langere termijn vraagt daarom allereerst om herhaling en uitbreiding van voorlichting. Daardoor komt bij de mensen weer in beeld dat veilig gedrag noodzakelijk blijft om besmetting te voorkomen. En ook hoe groot de gevolgen zijn, zowel individueel (ziek worden, anderen besmetten) als collectief (gevaar voor tweede golf, bedrijfsmatig, maatschappelijk, et cetera):
Antecedent (gevaar voor tweede golf) ▶ Behavior (veilig gedrag) ▶ Consequences (afname besmettingen)
Interactieve en visuele voorlichting
Het benoemen van zowel positieve gevolgen van veilig gedrag als negatieve gevolgen van onveilig gedrag, draagt bij aan naleving van de coronaregels. Daarom is herhaling en uitbreiding van voorlichting noodzakelijk. Voorlichting op een interactieve en visuele manier leidt vaak al direct tot gedragsbeïnvloeding. Dat kan bijvoorbeeld met een looproutespel en leuke instructieve cartoons, in plaats van met een saaie flyer. Wel is er meer dan voorlichting nodig voor de beheersing van corona op langere termijn. Even wezenlijk is zowel het coronaproof willen als kunnen werken.
> TIP: Met e-learning thuiswerkgedrag beïnvloeden? Thuiswerkplekchecker!
Coronaproof werken: kunnen
Voorlichting om besmetting te voorkomen, werkt alleen als het werk hiernaar is ingericht. Zijn alle coronaregels effectief en leiden ze niet tot andere risico’s, zoals werkdruk tijdens thuiswerk door gebrek aan overleg en middelen? Blijft het met de coronaregels mogelijk om veilig, gezond en prettig te werken?
> LEES OOK: Nemen we de juiste maatregelen tegen corona?
Met een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) op het coronarisico wordt duidelijk hoe het ervoor staat en of nog meer maatregelen nodig zijn. Met de arbeidshygiënische strategie zorgt u ervoor dat het coronarisico optimaal beheerst blijft. Uitgangspunt bij deze strategie is het risico zo mogelijk weg te nemen (bronaanpak), anders het risico te verminderen door collectieve maatregelen en aanvullend zo nodig individuele maatregelen te nemen. In laatste instantie worden persoonlijke beschermingsmiddelen ingezet.
> LEES OOK: Corona-protocol vervangt RI&E – nee!
De corona-aanpak op langere termijn vraagt dus om een RI&E op corona. Om te komen tot een sluitende corona-aanpak kunt u een combinatie van technische, organisatorische en gedragsmatige maatregelen hanteren. Toepassing van de arbeidshygiënische strategie en daarbij een combinatie van technische, organisatorische en gedragsmaatregelen maken een effectieve beheersing van het coronarisico mogelijk (zie Voorbeeld chemisch bedrijf in tabel 2).
> LEES OOK: Het is tijd om te sleutelen aan RI&E en PvA
Coronaproof werken: willen
Last but not least draait het, naast weten hoe we coronaproof werken en het in praktijk coronaproof kunnen werken, om coronaproof willen werken. Oftewel: hoe zorgen we dat er voldoende draagvlak is voor coronaproof werken?
- De eerste stap voor gedragsbeïnvloeding is al gezet via voorlichting, zeker als die interactief is. Weten wordt dan beseffen, ervaren wordt willen. Blijven willen vraagt om nog meer aandacht voor het gedrag op de werkvloer:
- Laat medewerkers elkaar scherp houden op het nieuwe normaal in afstand, bescherming en hygiëne. Waardeer een open constructieve communicatie tussen medewerkers hierover.
- Bevraag medewerkers of de nieuwe regels werkbaar zijn en of ze worden nageleefd.
- Waardeer veilig gedrag. Nieuw gedrag vraagt om bekrachtiging. Je kunt nooit te veel complimenten geven, zolang je het oprecht meent. En geef als leidinggevende of adviseur uiteraard het goede voorbeeld.
- Corrigeer onveilig en ongezond gedrag:
a) spreek aan: maak contact;
b) spreek u uit: vertel wat u ziet;
c) bespreek gedrag en regels;
d) spreek af: zó werken we wel veilig en gezond.
> LEES OOK: Pak onveilig gedrag aan met het ik-ik-jij-wij-model
Om elke medewerker te bereiken, speelt de direct leidinggevende een belangrijke rol. De ene medewerker is de ander niet. Houd hier rekening mee door het model ‘situationeel leidinggeven’ (Hersey e.a., 2014) te gebruiken. Afhankelijk van de medewerker kunt u meer sturen/instrueren, begeleiden, steunen of delegeren.
Samenspel: weten, kunnen en willen
Een corona-aanpak voor de langere termijn vraagt om meer dan tijdelijke maatregelen. Daarbij is teamwork nodig om via een samenspel van weten, kunnen en willen coronaproof te blijven werken.
Rob Verkerke | gecertificeerd Arbeids- en Organisatiedeskundige, werkt zelfstandig onder de naam Argus & Anthos voor meerdere interne en externe Arbodiensten
> TIP: CORONAPROOF in 2 uur? Volg het webinar ‘Uw bedrijf coronaproof in 6 stappen’
